شاخص‌های بورس به عنوان نشانگرهای اصلی عملکرد بازارهای مالی، نقش بسیار مهمی در تحلیل سهم، خرید بورس و پیش‌بینی رفتار سرمایه‌گذاری‌ها دارند. این شاخصها، اطلاعاتی را ارائه می‌دهند که به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا وضعیت کلی بازارها را درک کنند و تصمیم‌گیری‌های بهتری در مورد خرید بورس و سرمایه‌گذاری‌هایشان اتخاذ کنند.
شاخص بورس به طور عمده به چند دسته تقسیم می‌شوند. اولین دسته شاخصها، شاخص‌های کلی هستند که عملکرد کلی بازار را نشان می‌دهند، از جمله آن‌ها می‌توان به شاخص کل یا TEDPIX اشاره کرد. دسته دوم شاخصها، شاخص‌های صنعتی هستند که عملکرد شرکت‌های متعلق به یک صنعت یا بخش خاص را نشان می‌دهند. همچنین، شاخص‌های متفرقه و جزئی نیز وجود
با توجه به اهمیت شاخص بورس در تحلیل سهم و بازارهای مالی، ارزیابی دقیق و دسته‌بندی مناسب این شاخصها می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک زیادی در انجام تصمیم‌گیری‌های مالی و سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک بنماید.
در بازار سرمایه، شاخصها ابزارهایی هستند که برای سنجش وضعیت کلی بازار، تحلیل سهم و پیش‌بینی تغییرات آینده در قیمت‌ها و خرید بورس استفاده می‌شوند. این شاخصها امکان مقایسه تغییرات گروه‌های مختلفی از شرکت‌ها را با یکدیگر فراهم می‌کنند. به عنوان مثال، شاخص کل قیمت تمامی شرکت‌های موجود در بورس را شامل می‌شود، در حالی که شاخص صنعت شرکت‌های تولیدی و شاخص مالی شرکت‌های خدمات مالی و سرمایه‌گذاری را نشان می‌دهد.
هر شاخص بر اساس پارامترهای مختلفی مانند قیمت یا بازدهی تقسیم می‌شود و مفهوم خاصی را نمایان می‌کند. این شاخصها به عنوان نماینده‌های اصلی از عملکرد و تحولات در بازار، به سرمایه‌گذاران و فعالان این بازار کمک می‌کنند تا تصمیم‌های بهتری برای در خرید سهم، سرمایه‌گذاری و معامله‌گری بگیرند.
به طور کلی، شاخص بورس با توجه به نوع صنعت و گروه شرکت‌ها، اطلاعات مهمی را درباره عملکرد بازار ارائه می‌دهند و به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا تحلیل سهم بهتر و تصمیمات درست‌تری را انجام دهند. به منظور تحلیل سهم با تحلیل تکنیکال به مقاله نوسان گیری با هیکن اشی مراجعه کنید.
شاخص بازدهی یا شاخص TEDPIX، به عنوان یکی از مهمترین شاخص‌های بازار سرمایه در ایران شناخته می‌شود. این شاخص همواره در اخبار و رسانه‌ها به عنوان نماینده‌ای از وضعیت کلی بازار سرمایه ایران به کار می‌رود. TEDPIX نمایانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌هایی است که در بورس تهران معامله می‌شوند.
فرض کنید که شما از تمامی شرکت‌های موجود در بورس تهران سهام خریداری کنید و این سهام را با توجه به وزن آن‌ها در شاخص TEDPIX انتخاب کنید. در این صورت، هر تغییر در شاخص TEDPIX نشان‌دهنده میانگین بازدهی سهام شما خواهد بود. به عبارت دیگر، تغییرات شاخص TEDPIX معادل بازدهی سبد سهام شما است.
مهمترین نکته در بررسی شاخص TEDPIX، میزان تغییرات آن است. به عنوان مثال، اگر شاخص TEDPIX در یک سال از ۸۰،۰۰۰ واحد به ۱۲۰،۰۰۰ واحد برسد، این نشان‌دهنده این است که میانگین بازدهی بورس در طول این دوره برابر با ۵۰ درصد بوده است. بنابراین، اگر شما سهام خریداری کرده‌اید، بازدهی شما نیز حدود ۵۰ درصد خواهد بود.
محاسبه شاخص TEDPIX بر اساس وزن سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در بورس انجام می‌شود، به این معنا که شرکت‌های بزرگتر و با سرمایه بیشتر تاثیر بیشتری در تغییرات این شاخص دارند. به عنوان مثال، تغییرات در قیمت سهام شرکت‌های بزرگ مانند صنایع پتروشیمی خلیج فارس یا فولاد مبارکه، بیشترین تأثیر را بر روی شاخص TEDPIX دارند.
شاخص کل بورس، که در آن وزن و ضریب مخصوصی به هر شرکت اختصاص می‌یابد، ممکن است باعث گمراهی سرمایه‌گذاران شود. به عنوان مثال، افزایش ارزش سهام شرکت‌های بزرگ، که وزن بیشتری در شاخص دارند، می‌تواند باعث افزایش شاخص کل شود، در حالی که برخی از شرکت‌های کوچک‌تر که وزن کمتری دارند، ممکن است رشد قابل‌توجهی نداشته باشند.
برای جلوگیری از این موضوع، شاخص هم‌وزن توسط برخی افراد ایجاد شده است. در این شاخص، همه شرکت‌ها وزن و ضریب یکسانی دارند و هیچ تفاوتی در تأثیرگذاری آن‌ها بر شاخص کل وجود ندارد.
یکی از مزایای مهم شاخص هم‌وزن این است که از دستکاری و شیطنت افراد جلوگیری می‌کند. این به این دلیل است که با وزن برابر تمام شرکت‌ها، هیچ کس نمی‌تواند با خرید سهام شرکت‌های خاصی که وزن بیشتری دارند، شاخص کل بورس را به صورت تصنعی بالا ببرد.
همچنین، شاخص کل هم‌وزن و شاخص قیمت هم‌وزن نیز وجود دارند که در آن وزن تمامی شرکت‌ها یکسان است و به ترتیب به آن‌ها شاخص کل هم‌وزن و شاخص قیمت هم‌وزن گفته می‌شود.
روش محاسبه شاخص کل هم‌وزن با شاخص کل متفاوت است. در این شاخص، تعداد سهام شرکت‌ها تاثیری در محاسبه ندارد، بنابراین همه شرکت‌ها به یک اندازه در تغییرات شاخص کل هم‌وزن مشارکت دارند. این به این معناست که حتی تغییرات در قیمت خرید بورس و سهام شرکت‌های کوچک هم اهمیت دارند و با تغییرات شرکت‌های بزرگ برابری دارند.
برای درک بهتر، تصور کنید که در پایان یک روز معاملاتی، شاخص کل هم‌وزن منفی باشد اما شاخص کل بازار مثبت باشد. در تحلیل سهم در این حالت، می‌توان نتیجه گرفت که بازار به‌طور کلی نزولی بوده ولی معاملات مثبت چند شرکت بزرگ باعث مثبت شدن شاخص کل شده است. بنابراین، بررسی شاخص کل هم‌وزن می‌تواند به سرمایه‌گذاران یک دید بهتر از تحلیل سهم و وضعیت واقعی بازار ارائه دهد.
در محاسبه شاخص قیمت سهام یا TEPIX، ارزش جاری شرکت‌ها بر اساس قیمت سهام و تعداد سهام منتشر شده توسط آن شرکت‌ها بدون در نظر گرفتن سود نقدی شرکت‌ها محاسبه می‌شود. به عبارت دیگر، این شاخص معیاری برای ارزیابی ارزش شرکت‌ها بر پایه قیمت سهام آن‌هاست و تأثیر سود نقدی در محاسبه آن مدنظر قرار نمی‌گیرد.
در شاخص قیمت، وزن سهام شرکت‌ها نیز اهمیت دارد و هرچه شرکتی بزرگتر باشد، تغییرات آن تأثیر بیشتری بر این شاخص خواهد داشت. به این معنا که تغییرات قیمت سهام شرکت‌های بزرگتر، ارزش شاخص قیمت را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سهام شرکت‌های بورسی توسط دو گروه اصلی از سرمایه‌گذاران، یعنی سهامداران حقیقی و حقوقی، خریداری می‌شود. سهامداران حقوقی معمولاً افراد یا شرکت‌های پرنفوذی هستند که در اغلب موارد درصد بالایی از سهام یک شرکت بورسی را تصاحب می‌کنند.
به عبارت دیگر، آن‌ها مالکان بزرگی در شرکت‌های بورسی به حساب می‌آیند و دارای تأثیر قابل توجهی در تصمیم‌گیری‌های شرکت هستند. سهام شرکت‌هایی که به این افراد و شرکت‌ها تعلق دارد و معمولاً در بازار خرید و فروش معامله می‌شود، به عنوان "سهام شناور آزاد" شناخته می‌شوند.
انواع دیگر شاخص بورسی
به جز شاخص‌های شناخته شده‌ای که از آن‌ها یاد کردیم، شاخص‌های دیگری هم وجود دارند که می‌توانند در درک بهتر وضعیت بازار کمک کنند.
شاخص ۵۰ شرکت فعال، فقط ۵۰ شرکت با بیشترین حجم معاملاتی را در بورس شامل می‌شود. حجم معاملات بالا نشان‌دهنده فعالیت بیشتر سرمایه‌گذاران بر روی سهام این شرکت‌ها است و به عبارتی، وضعیت سهام شرکت‌های مشمول در بازار را نشان می‌دهد.
همچنین، شاخص ۳۰ شرکت بزرگ تنها شرکت‌هایی را شامل می‌شود که ارزش بازار آن‌ها بیشتر از بقیه است. این شاخص به عنوان یک نماینده از عملکرد شرکت‌های بزرگ در بازار استفاده می‌شود.
وجود شاخص‌های صنعت هم به تفکیک نوع فعالیت شرکت‌ها، مانند پتروشیمی یا خودروسازی، امکان بهتری برای ارزیابی عملکرد صنایع مختلف فراهم می‌کند.
با استفاده از این شاخصها، می‌توان وضعیت مختلف بازارها را مقایسه کرد. به‌عنوان مثال، شاخص داو جونز نماینده‌ی عملکرد ۳۰ شرکت برتر آمریکایی و شاخص بورس لندن نماینده‌ی عملکرد ۱۰۰ شرکت برتر انگلیس و شاخص بورس ژاپن نماینده‌ی عملکرد ۲۲۵ شرکت برتر ژاپن است.
شاخص بورس به عنوان ابزارهای مهمی برای اندازه‌گیری وضعیت بازار سرمایه استفاده می‌شوند. این شاخصها به تفکیک انواع و صنایع مختلف، میزان عملکرد و نوسانات بازار را نشان می‌دهند. از جمله معروف‌ترین شاخص‌های بورس می‌توان به شاخص کل، شاخص قیمت، و شاخص هم وزن اشاره کرد.
به طور کلی، شاخص‌های بورس نقش مهمی در ارائه اطلاعات و آمارهای مرتبط با بازار سرمایه دارند و به سرمایه‌گذاران و فعالان بازار کمک می‌کنند تا تصمیم‌های بهتری در خصوص خرید بورس، سرمایه‌گذاری و معاملات خود بگیرند. از طریق مطالعه، تحلیل سهم و این شاخصها، فعالان بازار می‌توانند وضعیت کلی بازار را درک کرده و روندهای آینده را پیش‌بینی کنند، که این امر برای اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری به‌طور صحیح بسیار حیاتی است؛ شما می توانید برای مشاوره با کارگزارخوارزمی در ارتباط باشید.
سوالات متداول
1.چه کسانی از شاخص بورس استفاده می‌کنند؟
سرمایه‌گذاران، تحلیل‌گران، شرکت‌ها، رسانه‌ها و عموم مردم از شاخص بورس برای درک وضعیت بازار، تحلیل سهم و اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند.
2.چگونه شاخص بورس محاسبه می‌شود؟
روش‌های محاسبه متفاوتی وجود دارد، اما معمولاً با استفاده از میانگین قیمت سهام یا ارزش بازاری شرکت‌های مختلف در بازار محاسبه می شود.
3.آیا شاخص بورس معیار کلی برای تمام شرکت‌هاست؟
شاخص بورس تمایلات و عملکرد کلی بازار سرمایه را نشان می‌دهد، اما به تنهایی نمی‌تواند وضعیت تمام شرکت‌ها را پوشش دهد.
4.آیا شاخص بورس معینی برای هر کشور وجود دارد؟
بله، هر کشور معمولاً شاخص بورس خود را دارد که عموماً نماینده‌ای از بازار سرمایه آن کشور است.