در دنیای سرمایه‌گذاری و تحلیل بازار سرمایه، نسبت P/E یکی از مهم‌ترین ابزارهای سنجش ارزندگی یک سهم محسوب می‌شود. این نسبت که از تقسیم قیمت روز سهام بر سود هر سهم (EPS) شرکت به دست می‌آید، معیاری ساده اما بسیار کاربردی برای بررسی وضعیت مالی شرکت‌ها و مقایسه آن‌ها با یکدیگر است.
در این مقاله که توسط تیم تحلیل مالی کارگزاری خوارزمی تهیه شده است، به بررسی جامع نسبت P/E، نحوه محاسبه، انواع آن، کاربردها، نکات کلیدی در تحلیل و تفاوت آن در صنایع مختلف خواهیم پرداخت. همچنین با ذکر مثال‌های کاربردی، تحلیلگران و سرمایه‌گذاران را در درک بهتر این مفهوم یاری خواهیم کرد.
نسبت قیمت به سود هر سهم که به‌اختصار P/E نامیده می‌شود، از تقسیم قیمت روز سهم بر سود هر سهم آن شرکت به دست می‌آید:
P/E = Price / EPS
این نسبت به ما می‌گوید سرمایه‌گذار حاضر است چند ریال برای هر ریال سود شرکت پرداخت کند. به عبارتی دیگر، اگر شرکت سود خود را حفظ کند، چند سال طول می‌کشد تا سرمایه اولیه از طریق سودآوری بازگردد.
فرض کنید یک بانک ۲۰ درصد سود سالانه می‌دهد. اگر شخصی ۱۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری کند، در پایان یک سال ۲ میلیون تومان سود خواهد گرفت. بنابراین بعد از ۵ سال سرمایه اولیه بازخواهد گشت. در این حالت P/E برابر با ۵ است.
این عدد از سایت مدیریت فناوری بورس تهران قابل مشاهده است.
از تقسیم سود خالص شرکت به تعداد سهام منتشر شده به دست می‌آید:
EPS = سود خالص شرکت / تعداد سهام
تعداد سهام نیز از تقسیم سرمایه اسمی شرکت بر ارزش اسمی هر سهم (معمولاً ۱۰۰۰ ریال) محاسبه می‌شود.
نسبت P/E دارای دو نوع مهم است:
این نوع P/E براساس عملکرد ۱۲ ماه گذشته شرکت محاسبه می‌شود. EPS مورد استفاده در این روش جمع سود خالص چهار فصل گذشته شرکت است. نسبت TTM در سایت TSETMC به‌صورت لحظه‌ای قابل مشاهده است و بیشترین کاربرد را برای تحلیل وضعیت فعلی شرکت دارد.
این نسبت با پیش‌بینی سود آینده شرکت محاسبه می‌شود. تحلیلگران برای تخمین سود آینده به فاکتورهایی مانند نرخ ارز، قیمت مواد اولیه، فروش پیش‌بینی شده و سیاست‌های اقتصادی توجه می‌کنند. به همین دلیل این نوع P/E در تحلیل بنیادی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
-P/E گذشته‌نگر مبتنی بر واقعیت‌ها و عملکرد واقعی شرکت است؛ بنابراین دقیق‌تر و قابل اتکاتر است.
-P/E آینده‌نگر مبتنی بر پیش‌بینی‌ها است و دید بهتری نسبت به آینده شرکت می‌دهد.
در عمل، تحلیلگران حرفه‌ای ترکیبی از این دو نوع را برای تصمیم‌گیری استفاده می‌کنند.
برای تحلیل بهتر، شرکت‌ها را می‌توان با میانگین P/E صنعت مربوطه مقایسه کرد. این میانگین که به آن "P/E گروه" گفته می‌شود، در سایت TSETMC در قسمت دیده‌بان بازار موجود است.
برای مثال اگر میانگین P/E صنعت ۶ باشد، شرکتی با P/E معادل ۴ ممکن است کمتر از ارزش ذاتی معامله شود، درحالی‌که شرکتی با P/E معادل ۸ احتمالاً قیمتی بالاتر از ارزش ذاتی دارد.
مقایسه بین شرکت‌ها باید فقط در درون یک صنعت و با در نظر گرفتن ویژگی‌های مشابه مانند فناوری، اندازه بازار، و سودآوری انجام شود.
-ممکن است شرکت رشدی باشد؛ یعنی سرمایه‌گذاران انتظار دارند در آینده سود قابل توجهی کسب کند.ممکن است قیمت سهم بیش از حد رشد -کرده باشد بدون اینکه سود آن افزایش یافته باشد.
-ممکن است سهم ارزنده باشد و کمتر از ارزش واقعی معامله شود.
-یا ممکن است بازار انتظار کاهش سودآوری را برای آینده شرکت داشته باشد.
بالغ و باثبات با سودهای پایدار. معمولاً P/E پایین‌تری دارند.
در حال توسعه، با پتانسیل رشد بالا. ممکن است P/E بالایی داشته باشند.
-در بازار ایران، عواملی نظیر:
همگی می‌توانند در پیش‌بینی سود آینده شرکت‌ها نقش مهمی داشته باشند. در نتیجه استفاده هوشمندانه از نسبت P/E (خصوصاً نوع فوروارد) به تحلیل‌گر کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرد.
-در بازار سرمایه ایران، متغیرهایی مانند:
تأثیر زیادی بر سودآوری آینده شرکت‌ها دارند. بنابراین، تحلیل دقیق نسبت P/E، به‌ویژه نوع آینده‌نگر آن، می‌تواند ابزار مؤثری برای درک بهتر چشم‌انداز شرکت‌ها و اتخاذ تصمیم‌های سرمایه‌گذاری هوشمندانه باشد.
-ساده و قابل درک برای عموم سرمایه‌گذاران
-کاربردی در مقایسه بین شرکت‌ها
-مناسب برای تحلیل اولیه سهام
-نادیده گرفتن ساختار سرمایه و بدهی شرکت
-عدم توجه به جریان نقدی و دارایی‌های شرکت
-تأثیرپذیری بالا از سود حسابداری که ممکن است غیرواقعی باشد
در زمان‌هایی که قیمت سهام افت می‌کند (مثلاً خرداد ۱۴۰۳)، ممکن است نسبت P/E کاهش یابد. کاهش P/E می‌تواند نشان‌دهنده فرصت‌های خرید مناسب باشد، به شرط آنکه سودآوری شرکت در آینده نیز تأیید شود.
برای مثال در خرداد ۱۴۰۳ میانگین P/E بازار حدود ۷.۲۸ (TTM) و میانگین P/E تحلیلی حدود ۵.۸۹ بوده است. این واگرایی حاکی از این است که تحلیلگران انتظار بهبود سودآوری و رشد قیمت‌ها در آینده را دارند.
نسبت P/E یکی از مهم‌ترین و پراستفاده‌ترین ابزارهای تحلیل بنیادی در بازار سرمایه است. اما باید توجه داشت که تکیه صرف بر این نسبت بدون تحلیل سایر عوامل می‌تواند گمراه‌کننده باشد. استفاده از ترکیب P/E گذشته‌نگر و آینده‌نگر، مقایسه با میانگین صنعت، درک درست از ویژگی‌های شرکت‌ها و تحلیل‌های کلان اقتصادی می‌تواند راهگشای سرمایه‌گذاران در بازار پرتلاطم بورس ایران باشد.
برای تحلیل دقیق و مشاوره تخصصی سرمایه‌گذاری، از خدمات مشاوران ما در کارگزاری خوارزمی بهره‌مند شوید.
در ادامه، چهار سؤال متداول (FAQ) مرتبط با مقاله نسبت P/E همراه با پاسخ‌های مختصر و کاربردی آورده شده است:
۱. چرا نسبت P/E برای تحلیل سهام اهمیت دارد؟
زیرا به سرمایه‌گذار نشان می‌دهد در ازای هر ریال سود شرکت، چه میزان پول پرداخت می‌کند. این نسبت به عنوان معیاری برای ارزش‌گذاری سهم و مقایسه آن با شرکت‌های مشابه یا میانگین صنعت کاربرد دارد.
۲. تفاوت بین P/E گذشته‌نگر و آینده‌نگر چیست؟
P/E گذشته‌نگر (TTM) براساس سود واقعی شرکت در ۱۲ ماه گذشته است، در حالی که P/E آینده‌نگر براساس پیش‌بینی سود آینده محاسبه می‌شود. اولی دقیق‌تر است ولی دومی دید آینده‌نگرانه‌تری به تحلیل‌گر می‌دهد.
۳. آیا P/E پایین همیشه نشانه خوبی است؟
نه لزوماً. P/E پایین می‌تواند نشان‌دهنده ارزندگی سهم باشد، اما ممکن است بیانگر کاهش سودآوری آینده نیز باشد. بنابراین باید با تحلیل سایر عوامل همراه شود.
۴. چرا شرکت‌های رشدی P/E بالاتری دارند؟
زیرا بازار انتظار دارد در آینده سود آن‌ها افزایش یابد. سرمایه‌گذاران برای کسب سودهای آینده حاضرند قیمت بیشتری برای این سهم‌ها پرداخت کنند، حتی اگر سود فعلی آن‌ها کم باشد.
