در بازارهای مالی، مفهوم "حجم مبنا" یا به‌طور عامیانه "بازوی حجمی" به عنوان یکی از معیارهای اساسی استفاده می‌شود تا میزان فعالیت و محبوبیت یک سهم در بازار را اندازه‌گیری کند و تحلیل سهم را ارائه دهد. این مفهوم بر اساس نسبت سهام معامله شده به حجم کل سهام یک شرکت تعریف می‌شود و اغلب با محاسبه حاصلضرب تعداد کل سهام شرکت در قیمت پایانی آن هفته حتی در معاملات آنلاین به دست می‌آید.
معیارهای تعیین حجم مبنا می‌تواند بسته به شرایط و موارد مختلفی مانند سرمایه ثبتی شرکت، نوع بازار معاملاتی (مانند بورس یا فرابورس)، وجود یا عدم وجود بازارگردان و سایر عوامل متغیر باشد. به عنوان مثال، در بورس تهران، مصوبات هیئت مدیره بورس معیارهای تعیین کننده حجم مبنا هستند که شامل شرطی است که حاصلضرب حجم مبنا در قیمت پایانی آخر هفته حداقل باید مقداری معین (مثلاً ۵ میلیارد تومان) باشد.
با این حال، لازم به ذکر است که این موارد بستگی به قوانین و دستورالعمل‌های مربوطه دارند و ممکن است با تغییرات در شرایط بازار یا تصمیمات مراجع مربوطه تغییر کنند. در این مقاله، به بررسی مفهوم حجم مبنا، عوامل تعیین کننده آن و نقش آن در بازارهای مالی خواهیم پرداخت.
بر اساس مصوبه سازمان بورس و اوراق بهادار، حجم مبنای کلیه شرکت‌های معامله‌شده در بورس اوراق بهادار تهران برابر با چهار در ده هزارم (۰.۰۰۰۴) تعداد سهام شرکت تعریف شده است. ارزش مبنا برای تمام شرکت‌ها حداقل ۵۰ میلیارد ریال و حداکثر برای شرکت‌های با سرمایه بیش از ۲۰ هزار میلیارد ریال ۱۲۰ میلیارد ریال و برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال ۱۰۰ میلیارد ریال تعیین شده است. این ارزش مبنا از قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و اعمال می‌شود.
تصویر زیر نشانگر موقعیت حجم مبنا در تابلوی بورس است. برای دستیابی به اطلاعات بیشتر درباره تابلوی بورس، از طریق پشتیبانی کارگزاری خوارزمی می توانید اقدام فرمائید.
.jpg)
برای محاسبه حجم مبنا یک شرکت در معاملات آنلاین با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، ابتدا تعداد سهام شرکت را در عدد ۰.۰۰۰۴ ضرب می‌کنیم تا حجم مبنای شرکت را بدست آوریم. سپس این عدد را در قیمت پایانی با توجه به تحلیل سهم در روز چهارشنبه ضرب می‌کنیم. در ادامه، سه حالت ممکن برای حجم مبنا برای روز شنبه پیش می‌آید:
1- اگر مقدار بدست آمده جهت آخرین وز کاری بین 5 تا 100 میلیارد تومان محاسبه گردد، حجم مبنا برای اول هفته¬ی آینده نیز همان مقدار خواهد بود.
2- اگر عدد به‌دست‌آمده در معاملات آنلاین کمتر از ۵۰ میلیارد ریال باشد، حجم مبنا برای شنبه برابر می‌شود با ۵۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی روز چهارشنبه.
3- اگر عدد به‌دست‌آمده بیشتر از ۱۰۰ میلیارد ریال باشد، حجم مبنا برای شنبه برابر می‌شود با ۱۰۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی روز چهارشنبه.
برای شرکت‌های با سرمایه بیش از ۲۰ هزار میلیارد ریال، حداکثر ارزش مبنا معادل ۱۲۰ میلیارد ریال در نظر گرفته می‌شود.
از قبل از ۱۲ اسفندماه سال ۱۳۹۸، حجم مبنای تمامی شرکت‌های فرابورسی به‌صورت یک واحد محاسبه می‌شد. اما پس از این تاریخ، قانون حجم مبنا تغییر کرده و شرکت‌های حاضر در بازارهای اول، دوم و پایه فرابورس نیز در آن شامل می‌شوند. بر اساس این قانون، حجم مبنای این شرکت‌ها به چهار در ۱۰ هزارم تعداد سهام هر شرکت تغییر یافته است. تنها تفاوت این قانون در مورد شرکت‌های موجود در بازار پایه است، که حداقل ارزش مبنا در تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز این بازار به ترتیب معادل ۲۰، ۱۰ و ۵ میلیارد ریال است. در مورد سایر شرکت‌های فرابورس، جزییات این قانون مشابه بازار بورس می‌باشد.
حجم مبنا مفهومی است که برای محاسبه نسبت سهام معامله شده به حجم کل سهام یک شرکت در معاملات آنلاین استفاده می‌شود. در واقع، این مفهوم نشان دهنده میزان فعالیت، تحلیل سهم و محبوبیت آن در بازار است. برای محاسبه حجم مبنا، معمولاً حاصلضرب تعداد کل سهام شرکت در قیمت پایانی آن هفته گرفته می‌شود. اگر این مقدار حداقلی معین شده توسط مراجع مربوطه (مانند سازمان بورس) را بدست آورد، آن شرکت به عنوان یک شرکت با حجم مبنا شناخته می‌شود.
معیارهای تعیین حجم مبنا ممکن است بر اساس موارد مختلفی مانند سرمایه ثبتی شرکت، بازار معاملاتی (مانند بورس یا فرابورس)، وجود یا عدم وجود بازارگردان و ... متغیر باشد. به عنوان مثال، برای شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران، مصوبات هیئت مدیره بورس تعیین کننده حجم مبنا هستند. در این حالت، حجم مبنای یک شرکت به شرطی معین می‌شود که حاصلضرب حجم مبنا در قیمت پایانی آخر هفته حداقل ۵ میلیارد تومان باشد و این حجم، نسبتاً کمی از کل تعداد سهام شرکت را تشکیل می‌دهد (حدود ۰.۰۰۰۴ درصد).
با این حال، این موارد بستگی به قوانین و دستورالعمل‌های مربوطه دارند و ممکن است با تغییرات در شرایط بازار یا تصمیمات مراجع مربوطه تغییر کنند.
در بازار مالی ایران، حجم مبنا و دامنه نوسان به عنوان دو عامل محدودکننده بر نوسانات معاملات استفاده می‌شود، اما این مفاهیم در بازارهای مالی جهانی وجود ندارند. در بازار بورس ایران، تنها در روزهایی که پس از برگزاری مجامع عمومی افزایش سرمایه یا تصویب صورت‌های مالی، معاملات بدون در نظر گرفتن حجم مبنا و دامنه نوسان صورت می‌گیرد. واقعیت این است که عواملی مانند عرضه و تقاضا بر روی قیمت سهام تأثیرگذار هستند، و نه حجم مبنا یا دامنه نوسان.
برای جلوگیری از تأثیرات منفی حجم مبنا بر روند قیمتی سهم با توجه به تحلیل سهم مربوطه، پیشنهاد می‌شود که سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه همواره حجم مبنای مورد نظر خود برای خرید را با میانگین حجم معاملات ۳۰ روز گذشته مقایسه کنند. این کار به آنها کمک می‌کند تا از تأثیرات منفی حجم مبنا بر روند قیمتی سهم جلوگیری کنند.
به صورت کلی می توان گفت، حجم مبنا به‌عنوان یکی از عوامل محدودکننده در بازار مالی ایران مطرح است که تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر روند قیمتی سهام دارد. با اطلاع از حجم مبنا و تأثیرات آن، سرمایه‌گذاران می‌توانند تصمیمات بهتری در مورد سرمایه‌گذاری خود بگیرند. برای دریافت اطلاعات بیشتر و تحلیل مناسب، تماس با مشاورین کارگزاری خوارزمی پیشنهاد می‌شود. آنها می‌توانند به شما در درک بهتر از حجم مبنا و تأثیرات آن کمک کرده و راهنمایی‌های لازم را ارائه دهند.
سوالات متداول
1. حجم مبنا چیست و چه نقشی در بازار مالی ایران دارد؟
حجم مبنا به تعداد سهام یک شرکت در بازار مالی ایران اشاره دارد که به عنوان یکی از عوامل محدودکننده در نوسانات قیمت سهام تلقی می‌شود. این مفهوم معمولاً بر اساس مصوبات سازمان بورس و اوراق بهادار تعیین می‌شود و تأثیر زیادی بر روند معاملات و قیمت سهام در معاملات آنلاین دارد.
2.آیا حجم مبنا در بازارهای مالی جهانی نیز وجود دارد؟
خیر، حجم مبنا به عنوان یک مفهوم مختص بازار مالی ایران است و در بازارهای مالی جهانی استفاده نمی‌شود.
3.چگونه می‌توان از تأثیرات حجم مبنا در بازار مالی ایران جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از تأثیرات منفی حجم مبنا بر روند قیمتی سهام، پیشنهاد می‌شود که سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه همواره حجم مبنای مورد نظر خود برای خرید را با میانگین حجم معاملات ۳۰ روز گذشته مقایسه کنند.
4. چه کسانی می‌توانند راهنمایی درباره حجم مبنا ارائه دهند؟
مشاورین کارگزاری مالی و متخصصان بازار سرمایه از جمله کارگزاری خوارزمی می‌توانند به شما در درک بهتر از حجم مبنا و تأثیرات آن کمک کرده و راهنمایی‌های لازم را ارائه دهند.